جزئیات هزینه‌های سفر به جام جهانی فوتبال ۵/ ۴ میلیاردی یارانه ارزی به مسافران روسیه
آمارهای اعلام شده نشان می‌دهد ۳هزار تا ۳هزار و ۵۰۰ ایرانی از طریقتور به روسیه رفتهاند تا بازی‌های تیم‌ملی را از نزدیک ببینند. برآوردمی‌شود که آنها هرکدام برای این سفر بین ۱۵ تا ۳۵ میلیون تومان نیزهزینه کرده باشند؛ هزینه‌هایی که البته به‌دلیل نبود زیرساخت‌هایگردشگری لازم در روسیه، بی‌اطلاعی مسافران، ارائه نشدن خدماتمناسب از سوی آژانس‌ها و… با اعتراض بسیاری از مسافران روسیههمراه بود. جام‌جهانی یکی از مهم‌ترین رویدادهای جهانی است که هرچهار سال یک‌بار رخ می‌دهد و به‌دلیل سودآوری که در این زمان داردبسیاری از کشورها برای میزبانی در این زمان سر و دست می‌شکنند تابتوانند از این امتیاز برای بهبود اوضاع گردشگری و معرفی کشورشانبهره ببرند؛ اتفاقی که این‌بار نصیب روسیه شده‌است. استقبال از سفر بهاین کشور در طول جام‌جهانی از سوی ایرانی‌ها بیش از هر چیز ناشی ازنزدیکی این مقصد به کشورمان بوده است. با این همه برخی معتقدند باتوجه به شرایط نا‌بسامان ارزی، خروج ایرانی‌ها و خروج ارز در جریان اینسفرها به ضرر کشور تمام خواهدشد؛ به‌ویژه وقتی که بخشی از این ارزبه‌صورت یارانه به مسافر خروجی ارائه شده است. به باور کارشناسان،یکی از روش‌های غلط دولت در این زمینه پرداخت یارانه ارزی است که درپی سیاست نرخ‌گذاری دستوری ارز صورت گرفته؛ این درحالی است کهاگر دولت، شرایط پرداخت ارز را به‌صورت آزاد فراهم کند، هرکسی کهقصد سفر دارد به‌صورت آزاد ارز موردنیازش را تهیه خواهد کرد و دولتمجبور نیست برای سفرهای خروجی، یارانه ارزی پرداخت کند. براساسمحاسبات صورت گرفته، اگر ۳هزار نفر با ارز مسافرتی ۵۰۰یورو بهروسیه سفر کرده باشند و برای خرید هر یورو ۵ هزارتومان پرداخته باشند،رقمی در حدود ۷میلیارد و ۵۰۰هزار میلیون تومان پرداخته‌اند. در صورتیکه اگر قرار بود همین میزان یورو با نرخ ۸هزار تومان خریداری شود، اینمبلغ به ۱۲میلیارد تومان می‌رسید. بنابراین، دولت رقمی بالغ بر ۴میلیارد و۵۰۰میلیون تومان به مسافران روسیه یارانه داده‌است. این رقم البته تنهابرای مسافرانی است که با تور سفر کرده‌اند و گردشگرانی که به‌صورتانفرادی برای دیدن بازی‌های فوتبال به روسیه رفتهاند در نظر گرفته نشدهاست. اما همه اینها درحالی است که چندی پیش سخنگوی دولت و رئیسسازمان برنامه و بودجه گفته بود در شرایطی اضطراری قرار گرفته‌ایم و دروضعیتی قرار نداریم که بتوانیم هزاران دلار به مسافران خارجی پرداختکنیم؛ موضوعی که به منابع اندک ارزی دولت اشاره و یادآوری می‌کند کهشرایط موجود نمی‌تواند ادامه دار باشد. کارشناسان اقتصادی و فعالانصنایع در وضعیت فعلی معتقدند محدودتر کردن پاسخ به تقاضای ارزتوسط دولت راهکار درستی نیست، بلکه در شرایط کنونی سیاستی بهتراست که بازار ارز را به سمت آزادسازی نرخ‌ها هدایت کند تا دیگر نیازینباشد دولت برای تخصیص ارز یارانه بپردازد. همچنین با این روش دیگردر بازار ارز دست واسطه‌ها و دلالان نیز کوتاه می‌شود و به راحتی می‌توانارز مورد نیاز را به‌صورت قانونی تامین کرد. در همین زمینه حرمت‌اللهرفیعی، رئیس انجمن دفاتر خدمات مسافرت هوایی و جهانگردی ایرانمی‌گوید: «درحال‌حاضر آنچه آمارها نشان می‌دهد از سوی دفاترمسافرتی بین ۳هزار تا ۳هزار و ۵۰۰نفر مسافر به روسیه سفر کرده‌اند کهبین ۱۵تا ۳۵میلیون تومان بسته به اینکه چند روز اقامت دارند، هتل چندستاره است، به چند شهر سفر می‌کنند و بلیت بازی‌ها را دارند یا خیر،فرق می‌کند.» او می‌گوید بلیت‌هایی که از سوی آژانس‌ها تهیه شده ازطریق بازار سیاه هستند و به قیمت‌های ۳۵۰ تا ۴۵۰ دلار بوده؛ در صورتیکه فدراسیون فوتبال ایران ۸درصد سهمیه یعنی نزدیک به ۸هزار بلیت جهتحضور در بازی‌ها داشته که به‌دلیل همکاری نکردن با آژانس‌ها بدوناستفاده مانده‌اند؛ همان اتفاقی که البته در جام‌جهانی برزیل نیز رخ داد.رئیس انجمن دفاتر خدمات مسافرت هوایی و جهانگردی ایران درباره نحوههزینه‌ای که از مسافران گرفته شده ادامه می‌دهد: «اکثر هزینه‌ها تا جاییکه مربوط به آژانس‌ها بوده به‌صورت دلار و یورو محاسبه شد و در نهایتمعادل تومان پرداخت شده‌است. ۵۰۰ یورو ارز مسافرتی نیز پولی بوده کهاز سوی دولت این مسافران می‌توانستند با خود از کشور خارج کنند. به‌علاوه میزانی که از بازار آزاد تهیه کرده‌اند که ممکن است برای تهیه آنهاوارد بازار قاچاق هم شده باشند.» رفیعی به این نکته نیز اشاره می‌کند کهدرحال‌حاضر به‌دلیل ارائه خدمات نامناسب به مسافران در روسیه مانندنرسیدن آنها به مسابقات، نرسیدن به ساعت پرواز و مناسب نبودن هتل‌هابا اعتراض‌های بسیاری همراه بوده و آژانس‌ها به‌دنبال راهکاری هستند تادر زمان بازگشت مسافران معترض تدابیر مناسبی اندیشیده شود: «آژانس‌ها با توجه به شرایط فعلی ارزی با مشکلات زیادی دست و پنجهنرم می‌کنند؛ چه آنکه شخصا پیش‌بینی می‌کردم با اعتراض مسافرانروبه‌رو شویم و همین موضوعات موجب شده تا آژانس‌ها در موقعیتمناسب جام‌جهانی به جای آنکه سود کنند با ضرر مواجه شوند.»
اعتراض مسافران روسیه نسبت به عدم ارائه خدمات آژانس‌های مسافرتیکه بلیت مسابقات، بلیت هواپیما، هتل و… را تهیه کرده‌اند از جمله اتفاقاتیاست که در جام‌جهانی روسیه پیش آمده‌است. اما یکی از راهنماهایگردشگری در روسیه درباره این موضوع می‌گوید: «اعتراض‌هایی که درروسیه از سوی مسافران ایرانی رخ داده را نمی‌توان نادیده گرفت؛ اما همهاین اعتراض‌ها به ضعف آژانس‌های گردشگری برنمی‌گردد. بلکهاصلی‌ترین موضوع، زیرساخت‌های گردشگری در روسیه است.» او ادامهمی‌دهد: «مسافری که حداقل ۱۵میلیون تومان بابت سفر به روسیه هزینهمی‌کند توقع یک هتل خوب و خدمات هواپیمایی و حمل و نقل دارد. اما هتل۴ستاره روسیه با هتل ۴ ستاره ترکیه بسیار متفاوت است. با این همهبسیاری از مسافران ایرانی از این موضوع بی‌اطلاع‌اند.» این تور لیدرتاکید می‌کند بسیاری از هتل‌های روسیه از مرکز شهر فاصله دارند و ازسوی دیگر روس‌ها در فرودگاه و هتل به خوبی زبان انگلیسی بلد نیستند وهمین موضوع مشکلات زیادی را به‌وجود می‌آورد: «از آنجا که روسیه تا۱۰ سال پیش توریست به خودش ندیده بود دارای فرهنگ، زیرساخت وامکانات مناسب جذب گردشگر نیست. آنها استانداردهای جهانی را درساخت هتل رعایت نمی‌کنند و همین موضوع چالش‌های زیادی را موجبشده.» راهنمای گردشگری تورهای روسیه البته به این نکته نیز اشاره داردکه تغییر نوسانات ارزی نیز مشکلاتی را به‌وجود آورده‌است: «نوساناتارزی، قیمت‌ها را بسیار تغییر داد. تغییر هتل‌ها نیز درگیری و اعتراض‌هارا زیاد کرد. برخی آژانس‌ها با اعلام نکردن این تغییرات که دلیل آن همچندان مشخص نیست، نارضایتی مسافر را به‌وجودآوردند.» به گفته اونامناسب بودن زیرساخت‌های ایرلاین روسیه نیز مشکلاتی را به‌وجودآورد: «علت تاخیرهای پرواز، آژانس‌ها نیستند. بسیاری از مسافرها به‌دلیلهمین تاخیرها به بازی‌ها نرسیدند و هزینه‌ای که بابت بلیت کرده بودند،سوخت شد. مردم تصور می کنند مقصر این تاخیرها آژانس‌ها وکم‌کاری‌شان است اما همین تاخیرها برنامه‌ریزی آژانس‌ها را نیز دچارمشکل می‌کند.»
این راهنما البته تاکید می‌کند که نمی‌توان وعده وعیدهایی را که برخیآژانس‌ها در زمان فروش تور می‌دهند نادیده گرفت اما انتقاد به مسافرانایرانی نیز وارد است که قبل از سفر درباره بسته‌ای که تهیه می‌کنندمطالعه ندارند و نمی‌دانند هتلی که می‌خواهند بروند چگونه است و چهامکاناتی دارد. این راهنمای تور در نهایت به این نکته اشاره می‌کند کهتورهای جام‌جهانی به‌صورت یک بازی، دو بازی و سه بازی ایرانفروخته‌شده و بعد از آن فعلا برنامه‌ای وجود ندارد؛ چون قیمت تورها نیزبسیار بالاست و سفر به روسیه از ایران تا بعد جام‌جهانی فعلا به خوابزمستانی می‌رود. شواهد نشان می‌دهد بی‌برنامگی، نوسانات ارزی، عدمسیاست‌گذاری‌های درست، بی‌اطلاعی مسافر نسبت به مقصد گردشگری،مشکلات زیرساختی کشور مقصد و… مواردی است که همگی دست بهدست هم دادند تا جام‌جهانی روسیه برای ایرانی‌ها مصائب فراوانیداشته‌باشد؛ مصائبی که شاید با برنامه‌ریزی و سیاست‌گذاری‌های بهترمی‌توانست خاطرات خوش بیشتری را به ارمغان آورد. با این همه خروجارز از کشور از طریق این سفرها تنها از آن منظر می‌تواند مورد انتقادواقع شود که منابع ارزی دولت نباید از طریق یارانه به مسافران خروجیارائه شود؛ البته مسافرانی که هزینه‌هایی کلان در چنین سفری داشته‌اندبه احتمال فراوان بخشی دیگر از ارز مورد نیاز خود را از بازارهایزیرزمینی تامین کرده‌اند. موضوعی که می‌تواند مورد بحث باشد.