تاثير موسيقي بر مهارت کودکان
معجزه موسيقي در پرورش ذهن
محمد رجائی
امروزه در تمام دنيا مساله تعليم و تربيت کودکان در اولويت قرار دارد، با تحقيقات فراواني که درباره شکوفايي و شناخت استعدادهاي نهفته از دوران بارداري مادر و تولد نوزاد صورت گرفته و همواره در حال تکميل و نوآوري‌هاي فراوان است مطمئن باشيد که کودک شما داراي نوعي استعداد خاص است، چگونه مي‌توان به او کمک کرد تا استعدادهاي درخشان خود را بروز دهد. با روش‌هاي تحقيقاتي متعددي ثابت شده که يک کودک از بدو تولد آمادگي لازم پذيرش آموزش‌هاي مختلف را دارد، بطور مثال يک کودک از سن 3 سالگي تا 5 سالگي قادر است به دو يا سه زبان بجز زبان مادري تکلم و روخواني نمايد. دکتر کمپبل با تحقيقاتي که در مورد موتزارت، نابغه موسيقي به عمل آورده به اين نتيجه رسيده که مادر وي در دوران بارداري دائما در معرض شنيدن موسيقي که توسط شوهرش نواخته مي‌شده قرار داشته وي پس از تحقيقات زياد بر روي کودکان خردسال به اين نتيجه رسيد که گوش دادن به آهنگ‌هاي ساخته شده توسط موتزارت باعث باهوشي و شادابي آنها مي‌شود بطوريکه کودکاني که تحت تاثير موسيقي موتزارت قرار گرفته اند، به گفته والدينشان از ديگر همکلاسي‌هايشان در زمينه رياضيات، حفظيات، نواختن ساز، آهنگسازي، سرودن شعر و ديگر مهارت‌ها با هوش تر بودند. در اوايل دهه 1990 در دانشگاه Irvine کاليفرنيا تحقيقاتي انجام شد که نشان مي‌دهند گوش کردن به موسيقي موتزارت ده دقيقه قبل از شروع امتحان باعث افزايش فراوان حافظه و هوش مي‌شود. به علاوه کودکاني که دوره مقدماتي موسيقي گذرانده‌اند بسيار با هوش تر از کودکاني هستند که دوره آموزشي کامپيوتر گذرانده اند هستند. در طي 10 سال، تحقيقي بر روي 75 هزار دانش آموزي انجام شد که نتايج نشان داد کودکاني که به نواختن موسيقي مي‌پردازند نسبت به کساني که چنين مهارتي را ندارند، داراي توانايي بيشتري در مهارت‌هاي خواندن و درک رياضيات هستند. مخصوصا کودکاني که در آن آزمايش به تمرين پيانو مي‌پرداختند هوش بيشتري را در اين 2 مورد نسبت به ديگر همسالان خود داشتند. همچنين نمرات اين دسته از کودکان نسبت به ديگر همکلاسي‌هايشان در رده بالاتري بود.
نوزاد و موسيقي
نوزادان قبل از اينکه قادر به درک کلمات باشند، ملودي يک آواز را کاملا درک مي‌کنند. آنها سعي مي‌کنند که آواها را تقليد کنند. استفاده از يک موزيک آرام خصوصا در هنگام خواب نوزادان مي‌تواند باعث آرامش آنها شود. اگر قرار است براي نوزاد آوازي به شکل لالايي بخوانيد سعي کنيد آوازتان کوتاه و ساده و در عين حال نرم و کمي بلند باشد و آن قدر که باعث برهم خوردن آرامش او شود. اگر او را به حمام مي‌بريد و يا در حال پوشاندن لباس به نوزاد هستيد در حد يک و دو جمله شعري کوتاه در مورد حمام کردن و يا لباس پوشاندن برايش بخوانيد و به اين ترتيب موسيقي را در تمامي جنبه‌هاي زندگي فرزندتان دخيل کنيد. نوزادان همچنين مي‌توانند از گوش دادن به اسباب‌بازي‌هاي موسيقي‌دار و اسباب‌بازي‌هاي حيوانات كه آواز مي‌خوانند بهره بگيرند. بين سنين شش تا نه ماهگي مي‌توانند با وسايل موسيقي به شكل اسباب‌بازي‌هاي كوكي بازي كنند. در اين مرحله كودك دوست دارد تا از صداها تقليد كند و با موسيقي حركت كند. پدر و مادران نبايد از اينكه كودك يك آواز را خارج بخواند يا ضرب مناسب را حفظ نكند نگران شوند. اين‌ها قدرت‌هايي هستند كه بعدها رشد خواهند كرد. رشد موسيقي در كودكان مي‌تواند به وسيله شنيدن انواع موسيقي به‌خصوص موسيقي زنده و موسيقي‌هايي كه كودك دوست دارد تقويت شود. بازي‌هاي با موسيقي هم كه شامل هم آواز خواندن و هم حركت باشد، در همين جهت مؤثر است. در اين مرحله كودكان همچنين مي‌توانند از وسايل با ريتم ساده استفاده كنند. مانند زدن روي طبل يا سازهاي كوبه‌اي ديگر، تكان دادن ماراكس واقعي يا خانگي (نوعي جغجغه) و به صدا درآوردن ب‍ِلز. براي كودكان در اين مرحله مي‌توان در تمام مدت روز، چندين بار آواز خواند حتي در درون اتومبيل.
قبل از پيش دبستاني
وقتي کودک به سن 3 و 4سالگي رسيد دوست دارد همراه با موسيقي به رقص و تحرک بپردازد. درواقع در اين سن موسيقي همراه با حرکت است و جنبه فعالانه بيشتري براي کودک دارد. اگر در يک آواز جاي برخي از کلمات را با يکديگر عوض کنيد و ترکيب خنده آوري درست کنيد باعث خنده فرزندتان خواهيد شد. كودكان پيش‌دبستاني مي‌توانند بازي‌هاي زير و بمي صوتي را انجام دهند و آغاز به شناسايي صداي سازهاي مختلف كنند و با عكس‌هاي آنها تطبيق دهند. اگر در منزل پيانو وجود داشته باشد مي‌توانند با آن آغاز به تمرين كنند. بازي‌هايي كه شامل دست زدن و حركت هنگام موسيقي است و با حركت موسيقي جلو مي‌رود و مي‌ايستد، در اين سنين بسيار محبوب هستند. در جريان ياد گرفتن و تسلط بر آوازها كه در آن شعرخواني فردي و آواز جمعي پشت سر هم مي‌آيند، كودك به فرم‌هاي موسيقي آگاهي مي‌يابد. كودكان پيش‌دبستاني همچنين مي‌توانند حكايات كوچك درباره آهنگسازان و آهنگ‌هاي آنها ياد بگيرند. رويكردهاي گروهي سيستماتيك مختلف براي آموزش موسيقي، كه همگي از خارج آمده‌اند، در مقطع پيش‌دبستاني آغاز مي‌شود.
تاثير موسيقي بر عقل، احساس، عشق کودکان
موسيقي سه بخش مهم از وجود کودک را به صورت همزمان به تکاپو مي‌اندازد و آن عقل، احساس و جسم اوست. تحقيقات نشان مي‌دهد گوش دادن منفعلانه به موسيقي کودکان را باهوش تر مي‌کند يعني اگر از سنين کودکي فرزندتان را در معرض موسيقي بگذاريد به روند رشد ذهني او کمک زيادي کرده‌ايد. اما مطمئنا اين دسته از کودکان قابل مقايسه با کودکاني نيستند که به صورت فعالانه يعني نواختن يک ساز به تمرين موسيقي پرداخته‌اند.
موسيقي قبل از 7 سالگي
مطالعات دانشمندان نشان مي‌دهد کودکاني که قبل از سن 7 سالگي به تمرين موسيقي مي‌پردازند، داراي هوش بهتري هستند که اين روند تسريع هوش آنها با بزرگ تر شدنشان همچنان ادامه خواهدداشت. اما نکته جالب تر اينجاست که وقتي شما به يادگيري يک ابزار موسيقي مي‌پردازيد درگير چالشي مي‌شويد که مدام و مدام در زندگي تان ادامه خواهد داشت. مهارت موسيقي نياز به تمرين و استمرار دارد و اين استمرار کودک شما را همزمان با بزرگ شدن دنبال مي‌کند و به او قدرت رويارويي با چالش‌هاي زندگي را خواهدداد.
تقويت اعتماد به نفس
يکي از بزرگ ترين مزايايي که استفاده از موسيقي براي کودکان به همراه مي‌آورد تقويت اعتماد به نفس در آنهاست. وقتي کودک قادر به نواختن يک ساز باشد و بتواند در خلال نواختن شعر کوتاهي را نيز بخواند احساس غروب خاصي کرده درنتيجه به خود و توانايي‌هايش ايمان پيدا خواهدکرد. اين اتفاق اعتماد به نفس خوبي را در او خواهد پروراند. علاوه بر اين نواختن يک آلت موسيقي حس جسارت و شجاعت را در کودک پرورش خواهدداد چون مطمئنا مواقعي پيش خواهدآمد که او در مقابل شما و يا دوستان و اقوام به هنرنمايي بپردازد و درنتيجه چنين کودکي هرگز تبديل به يک فرد کم رو نخواهدشد.
موسيقي سرعت يادگيري را افزايش مي‌دهد
همه افراد مي‌توانند مفاهيم مختلفي را بياموزند. اما اينکه شخصي برچسب نابغه را به خود مي‌گيرد به خاطر سرعت يادگيري اوست. موسيقي دقيقا روي سرعت يادگيري تان تاثير مي‌گذارد. اگر بتوانيد در سنين کودکي فرزندتان را با موسيقي آشنا کنيد روي سرعت يادگيري او تاثير عميقي گذاشته ايد. موسيقي قدرت حل مسئله کودکان را بالا مي‌برد چون او در خلال نواختن و تمرين موسيقي قوه تفکر خود را به کار مي‌اندازد و از طريق تمرکز و تفکر به تمرين مي‌پردازد. درنتيجه تفکر فرزند شما مي‌آموزد که در هر کاري از قوه عقل و منطق خود استفاده کند.
موسيقي و رياضي
وقتي فرزندتان شروع به نواختن سازي مي‌کند از همان منطق و استدلالي استفاده مي‌کند که در هنگام حل رياضيات آن را به کار مي‌گيرد. در نتيجه اگر فرزند شما شانس اين را داشته باشد که در معرض آموزش موسيقي قرار گرفته باشد، خيالتان راحت باشد که در زمينه رياضيات و حل فرمول‌هاي پيچيده رياضي هيچ مشکلي نخواهد داشت. در بعضي دانشگاه‌هاي جهان موسيقي به عنوان يک واحد درسي در کنار ديگر دروس به صورت اجباري آموزش داده مي‌شود تا از تاثيرات خوب آن در ديگر درس‌ها بهره ببرند.
تقويت مهارت‌هاي اجتماعي
کودکاني که به صورت گروهي به تمرين موسيقي مي‌پردازند مهارت‌هاي اجتماعي بالايي را دارا هستند. کودکان در خلال گروه موسيقي ياد مي‌گيرند که با يکديگر همکاري و مشارکت داشته باشند و مهم تر از همه در هماهنگي کامل با يکديگر باشند چون در غير اين صورت نمي توانند کار عالي را ارائه دهند. علاوه بر اين کودک به صورت غيرمستقيم مي‌آموزد که وقتي قطعه‌اي با مشارکت گروه نواخته مي‌شود بسيار زيباتر از قطعه اي است که توسط او به صورت مجزا نواخته مي‌شود. اين درس بزرگ او را بيشتر به جامعه و افراد پيرامونش انس و پيوند مي‌دهد. برهمين اصل مهارت دوست يابي در کودک شکل گرفته و او را قادر به ايجاد ارتباطات اجتماعي مفيد و سازنده مي‌سازد.
پردازش سريع اطلاعات
هيچ فعاليتي به اندازه نواختن موسيقي نمي تواند کودکان را به هيجان و تکاپو بييندازد زيرا کودک در خلال آموزش بايد کاملا حواسش را متمرکز کند و فرصتي براي پرت شدن حواسش ندارد. علاوه بر اين او ياد مي‌گيرد که هماهنگ با ديگر کودکان ساز خود را بنوازد. اين دسته از کودکان در هنگام بزرگ سالي قادر به درک سريع تر مطالب هستند و سرعت عمل بيشتري نسبت به ديگران دارند.
خداحافظ تلويزيون
يکي از کارکردهاي مهم نواختن موسيقي براي کودکان سرگرم نگه داشتن آنهاست. نواختن يک ساز آن قدر فرزندتان را مشغول خود خواهدکرد که او کمتر به سراغ تماشاي تلويزيون خواهدرفت. مهم تر از همه تمرين موسيقي باعث ايجاد آرامش در کودک خواهدشد و اضطراب و استرس را از فرزندتان دور خواهدکرد. اين کارکرد موسيقي در دوران تحصيلي فرزندتان کمک بزرگي به او خواهدکرد. فرزند شما در شب‌هاي امتحان و يا در مسابقات مختلف آرام تر با شرايط کنار خواهدآمد و به واسطه موسيقي از روحيه آرام تري برخوردار خواهدبود.