به بهانه آغاز به‌کار قطارهای مسافربری مسیر تبریز – وان
تبلیغ «تبریز ۲۰۱۸» یا جذب گردشگر برای ترکیه؟!
این هفته در حالی که قطارهای مسافربری تبریز – وان همراه باادعای تبلیغ «تبریز ۲۰۱۸» و جذب بیشتر گردشگر به این شهربا نرخی نسبتا ارزان مجددا آغاز به‌کار کرد وب‌سایت«المانیتور» در گزارشی به این موضوع واکنش نشان داد و درتضاد با ادعای مطرح شده، از آن بیشتر به‌عنوان ابزاری برایاحیا و زنده نگاه داشتن صنعت گردشگری در ترکیه یاد کردهاست. ایرانی‌ها در سال گذشته با رقم ۲ میلیون و ۵۰۰ هزارسفر به ترکیه، رکورد سفر به این کشور را شکستند و این رکورددرحالی به‌ثبت رسید که تعداد گردشگران ترکیه‌ای که به ایرانسفر می‌کنند به هیچ‌وجه قابل مقایسه با این رقم نیست. آمارهایرسمی نیز گواهی می‌دهند تراز تردد گردشگر بین دو کشوربه‌شدت نامتوازن است. مسوولان و مقامات گردشگری و استانیکشور اظهار کرده‌اند که با آغاز به‌کار مجدد این زیرساختحمل‌ونقل، رویداد تبریز ۲۰۱۸ بیشتر در مرکز توجه قرار خواهدگرفت. اما کارشناسان و تحلیلگران صنعت گردشگری اعتقاددارند با افتتاح دوباره خط مسافربری ریلی میان تبریز و وان وبا توجه به هزینه کم‌وبیش پایین بلیت آن، گردشگری ترکیه وبه‌خصوص شهر وان بسیار بیشتر از گردشگری تبریز منتفعخواهد شد. صاحب‌نظران بر این باورند استانداردهایزیرساختی و بازاریابی برای جذب گردشگر بین دو شهر وان وتبریز تفاوت بسیار دارد و به سبب همین تفاوت است که ترکیهموفق شده در شهر کوچک و مرزی خود سالانه تنها بیش از۵۰۰ هزار گردشگر ایرانی را پذیرش کند. بنابراین هرچندراه‌اندازی خطوط حمل‌ونقل بین‌المللی اقدامی زیرساختی وضروری تلقی می‌شود، گردشگری تبریز نباید برای جذب بیشترگردشگر به مسیر تازه راه‌اندازی شده دلخوش کند و چاره‌ایهمسو با ذائقه گردشگران خارجی در حوزه‌های زیرساختی وبازاریابی توریستی بیندیشد. در همین خصوص و در آخرینتحلیل، «المانتیور» نیز به موضوع بازگشایی خط راه‌آهن میانتبریز و وان پرداخته و تصریح کرده به‌رغم آنکه ترکیه نیز همچونایران با نوسانات ارزی دست‌وپنجه نرم می‌کند و این موضوعباعث کاهش درآمدهای ارزی این کشور از بخش گردشگریشده است، اما ایران به‌کمک صنعت توریسم ترکیه آمده وگردشگران ایرانی همچنان مشتاقانه به شهر کوچک وان سفرکرده و در آنجا خرج می‌کنند.
«المانیتور» در یکی از گزارش‌های اخیر خود بر اوضاع و احوالصنعت گردشگری در ترکیه تمرکز و تحلیل کرده که این روزهانفس این حوزه اقتصادی در این کشور گرفته شده است. «المانیتور» بر این باور است که بیش از دیگر عوامل منفی جذبگردشگر در سال‌های اخیر برای ترکیه همچون کودتای نافرجامو حملات تروریستی داعش در سال ۲۰۱۶ و در خاک اینکشور، تحولات و نوسانات ارزی داخلی درآمد این کشور ازبخش گردشگری را تحت‌الشعاع قرار داده است. به همینمنظور، عملکرد اقتصاد گردشگری این کشور در بازه ده‌سالهمیان سال ۲۰۰۸ و سال ۲۰۱۷ بررسی شده است. همسایهغربی ایران در سال ۲۰۰۸ موفق شد نزدیک به ۳۱ میلیونگردشگر خارجی را جذب کند و با پذیرایی از آنها ۲۵ میلیارد و۴۰۰ میلیون دلار درآمد ارزی کسب کند. در آن سال هر دلارآمریکا به نرخ ۱۴/ ۱ لیر ترکیه مبادله می‌شد و به‌طور میانگینهر گردشگر خارجی در سفر خود به این کشور ۸۲۰ دلار هزینهمی‌کرد. طی سال‌های بعد ترکیه روند روبه‌رشد خود را ادامهمی‌داد و به‌دستاوردهای قابل توجهی در توسعه صنعتگردشگری خود می‌رسید. در سال ۲۰۱۵ ترکیه میزبان بیش از۴۱ میلیون گردشگر خارجی بود که درآمد ارزی حاصل ازمیزبانی آنان از ۳۱ میلیارد دلار عبور می‌کرد. اما ورق برگشتو مجموعه حوادث منتهی به سال ۲۰۱۶ از جمله کودتای ناموفق،حملات تروریستی و افزایش بی‌سابقه سطح تنش میان اینکشور و روسیه که تعداد قابل توجهی گردشگر به ترکیهمی‌فرستاد، اوضاع را برای صنعت گردشگری ترکیه وخیم کرد. مجموعه تحولات رقم‌خورده موجب شد این کشور در سال ۲۰۱۶ و در اوج رکود صنعت گردشگری خود، تنها میزبان ۳۱ میلیون و۴۰۰ هزار نفر باشد؛ یعنی تنها اندکی بیشتر از تعدادگردشگران ورودی به این کشور در سال ۲۰۰۸. اما از آنجا کهطی این بازه ارزش پول ترکیه به‌مقدار قابل توجهی در مقابلدلار آمریکا افت پیدا کرده بود، درآمد ارزی حاصل از گردشگریدر این کشور در سال ۲۰۱۶ به ۲۲ میلیارد دلار، رقمینگران‌کننده برای مسوولان این کشور، نزول کرد. بر همین مبنااست که «المانتیور» تحلیل می‌کند ترکیه به‌نسبت روزهای اوجخود، اوضاع گردشگری‌اش روبه‌راه نیست. از همین رو،سیاستمداران ترکیه‌ای که توسعه یکی از مهم‌ترین المان‌هایتولید ناخالص داخلی خود را در خطر می‌بینند، به هر ترتیبی بهبازاریابی برای مقاصد گردشگری خود در جوامع هدف خاص ومنحصر به‌فرد مشغول شده‌اند.
یکی از مظاهر ثمربخشی سیاست جدید ترکیه در بازاریابیتخصصی و جذب گردشگر، در آمارهای ورود گردشگر به شهر«وان» نمود یافته است. ترکیه در سال ۲۰۱۷ و یک سال پس ازرکود بزرگ گردشگری خود در ۲۰۱۶، موفق به جذب ۳۲ میلیونو ۴۱۰ هزار گردشگر شد که از این میان ۲ میلیون و ۵۰۲ هزارنفر ایرانی بودند. با این رقم، حضور گردشگران ایرانی در ترکیهبا رشدی ۵۰ درصدی نسبت به سال قبل از آن رکوردشکن شد وایران در رتبه سوم برترین مبدا گردشگران مسافر ترکیه جایگرفت. تحلیلگران با استناد به آمار، بخش قابل توجهی از دلایلاین رکوردزنی و احیای گردشگری در ترکیه را متوجه موجبی‌سابقه سفر ایرانیان به «وان» می‌دانند؛ شهری که فاصلهنزدیکی با مرز ایران دارد و در سال‌های اخیر با اقبال بی‌سابقهو فزاینده گردشگران ایرانی که قریب به‌اتفاق گردشگران ورودیبه این شهر را تشکیل می‌دهند، مواجه شده است.
این شهر در سال ۲۰۱۵ تنها میزبان ۱۴۵ هزار و ۴۶۱ ایرانیبود؛ اما با رشدی خیره‌کننده این رقم در سال ۲۰۱۷ به ۴۲۴ هزار و ۴۳۲ نفر رسید و پیش‌بینی می‌شود در سال ۲۰۱۸ نیزاز مرز ۵۰۰ هزار نفر عبور کند. شکوفایی گردشگری وان کهکمک قابل توجهی به شکوفایی گردشگری ترکیه کرده و می‌کند،حاصل بازاریابی منسجم مسوولان گردشگری ترکیه و مدیریتشهری گردشگری‌محور وان است. در ایام تعطیلات ایرانپیاده‌روهای وان مملو از جمعیت گردشگران ایرانی می‌شود وبعضا از تعداد ساکنان محلی آن نیز پیشی می‌گیرد و این همهنتیجه اقداماتی همچون توسعه ارائه خدمات به زبان فارسی وتوجه به سلیقه گردشگر ایرانی در این شهر است.
رشد چشمگیر حضور گردشگران ایرانی در وان و ترکیهبه‌میزانی بوده که پربیراه نیست اگر رشد سالانه گردشگری ترکیهدر سال ۲۰۱۷ نسبت به سال ۲۰۱۶ را تماما ناشی از سفرایرانیان بدانیم. در این بازه یک‌ساله حدود یک میلیون نفر بهتعداد گردشگران ۳۱ میلیون نفری ترکیه افزوده شد که تقریبابرابر با تعداد افزایش در گردشگران ایرانی مسافر ترکیه درسال ۲۰۱۷ نسبت به سال ۲۰۱۶ است. این همه درحالی استکه ایران با برخورداری از ظرفیت‌های گسترده خود در جذبگردشگر و خصوصا کشورهای همسایه خود، مطابق با آخرینآمار موجود و در سال ۱۳۹۵ شمسی، تنها حدود ۴۱۵ هزارگردشگر ترکیه‌ای را برای سفر به کشور جذب کرده است؛ رقمیکمتر از تعداد گردشگران سالانه ایرانی در شهر کوچک وان!
حال و با این اوصاف، در این هفته که خبر بازگشایی مجددمسیر ریلی تبریز – وان با هزینه بلیت ۱۱ یورو منتشر شد، اینادعا از طرف مسوولان استانی آذربایجان شرقی و گردشگریکشور مطرح شده است که این اقدام در راستای رونق بخشیدنبه گردشگری کشور و به‌خصوص تبریز و به‌جهت تبلیغ رویداد«تبریز ۲۰۱۸» و سیاست‌گذاری‌های شکل‌گرفته حول آن است؛امری که کارشناسان باتوجه به شکاف عمیق تراز کنونیگردشگری ایران و ترکیه در آن تردید دارند و «المانتیور» نیز درگزارش خود بر آن به‌عنوان اقدامی برای شکوفایی هرچه بیشترگردشگری وان تاکید کرده است.
«المانیتور» تحلیل کرده است درحالی پس از ۳ سال قطار تبریز– وان مجددا مشغول به فعالیت می‌شود که در سراسر شهر وانتابلوها و نشانه‌های فارسی به چشم می‌خورد و برعکس تبریز،این شهر برای پذیرش گردشگران همسایه آمادگی کامل دارد. ازهمین رو است که صنعت آسیبب‌دیده گردشگری ترکیه در حالاحیا و جان‌گیری دوباره از طریق گردشگران همسایه خود است. به‌نظر می‌رسد هرچند توسعه زیرساخت‌های حمل‌ونقل امریمثبت است، اما نباید در خوانش آن دچار اشتباه شد. آنچهمسلم است با راه‌اندازی مجدد مسیر ریلی تبریز – وان،گردشگری ترکیه بیشتر از ایران سود خواهد برد و مسوولان درصورتی که برای توسعه گردشگری در آذربایجان شرقیهدف‌گذاری کرده‌اند، باید با الهام گرفتن از الگوی توسعهگردشگری در وان بازاریابی منسجم و هدفمند و همچنین توسعهزیرساخت‌های پذیرش گردشگر را در دستورکار خود قرار دهند.